‘Anne-Fay zocht naar haar bi-culturele identiteit’
Zangeres Anne-Fay Kops hield zich nooit zo bewust bezig met haar afkomst. Ondanks dat haar moeder zwart is, gaat ze als white passing door het leven. Hoe verhoud je je tot de huidige maatschappij en het koloniale verleden van Nederland als je naast je zwarte roots ook van wit privilege kunt genieten? Samen met haar broer Felix stapt Anne-Fay in de voetsporen van haar voorouders, op zoek naar haar identiteit. De verhalen, mensen en muziek die ze tegenkomen verwerkt ze in Reaspora: een muziektheaterconcert over racisme, wit privilege en de koloniale erfenis.
Luister HIER naar de podcast Moved by Sound met Anne-Fay Kops.
Voor je carrière in de muziek heb je professioneel gedanst. Wanneer ontdekte je je talent als zangeres?
Mijn moeder zei altijd: ‘Je moet zangeres worden’, maar ik wilde niets liever dan dansen. Toen ik afstudeerde aan de Fontys Dansacademie, bleek het alleen lastig om werk te vinden. Ik voldeed niet aan de verwachting die mensen van dansers hebben. ‘Je bent te dik. Je heupen zijn te breed.’ Het kwam zelfs zover, dat ik geloofde wat er over mij gezegd werd. Ik ben altijd blijven zingen en deed naast de dansaudities ook audities voor back-up vocalist. Op een gegeven moment werd ik aangenomen bij het ZO! Gospel Choir, waar ik ruim zes jaar heb gezongen en vocaal ontzettend veel heb geleerd.
Wanneer heb je besloten om solo te zingen?
Naast het avontuur met ZO! Gospel Choir heb ik samen samen met mijn broer Felix Cookachoo opgezet. Dit was een DJ-party-act, waarbij ik één van de drie vocalisten was. Eigenlijk was ik hier vooral aan het MC’en. Op een avond ben ik met Mihai, een producer uit Rotterdam, de studio ingedoken. Hoewel we eigenlijk een Major Lazer-achtig nummer wilden maken, daagde Mihai mij uit om een ballad op te nemen: Rise. Het klinkt heel stom, maar toen ik het nummer onderweg naar huis terugluisterde, was ik zó onder de indruk van mezelf. Het was de bevestiging die ik zocht. Het was het nummer dat mij het zelfvertrouwen gaf om solo te gaan. Rise werd mijn allereerste solotrack.
Voor je album Reaspora ga je samen met je broer Felix op zoek naar je biculturele geschiedenis. Wat was jullie motivatie om deze reis te maken?
Vrijwel negentig procent van het ZO! Gospel Choir is Surinaams. Mensen zeiden tegen mij: ‘Je bent ook één van ons’, maar eigenlijk kon ik er niet zoveel over vertellen. Mijn broer en ik wisten dat onze moeder als kind in Curaçao woonde en onze opa vanuit Suriname via Aruba en Curaçao naar Nederland is gekomen, maar daar hield het wel een beetje op. Het was een zoektocht naar onze identiteit.
Hoe heeft deze reis jouw kijk op je familiegeschiedenis en de koloniale geschiedenis van Nederland beïnvloed?
Het koloniale verleden zit op ontzettend veel manieren vervlochten in de samenleving. Pas toen ik op onderzoek ging werd ik mij bewust van veel dingen, waar ik vroeger geen weet van had. Mijn opa heeft bijvoorbeeld een boek geschreven over Engelse woorden in Sranantongo, Surinaams. Taal was enorm belangrijk voor hem, maar toch heeft hij er bewust voor gekozen om zijn taal en cultuur niet aan zijn kinderen door te geven. Hij wilde dat zijn kinderen zo goed mogelijk zouden assimileren in de Nederlandse samenleving.
Toen mijn broertje en ik geboren werden was mijn moeder ontzettend opgelucht dat we wit waren. Opgelucht dat wij niet hoefden te leven met het racisme dat zij zelf heeft ervaren. Zo gingen mensen op het schoolplein er bijvoorbeeld vanuit dat mijn moeder de oppas was. In de Hema werd ze in de gaten gehouden tijdens het winkelen, terwijl mijn vader, die wit is, met rust gelaten werd. Ik wist dat ik wit privilege had, maar ik wist niet hoe groot het effect op mijn leven daadwerkelijk was. Mijn moeder heeft dit bewust voor ons achterhouden. Voor haar is dat heel eenzaam geweest.
Wat is het verhaal dat je met Reaspora wilt vertellen?
Reaspora is niet alleen een zoektocht naar mijn roots. Het is ook een zoektocht naar de betekenis van perspectief in een discussie gevuld met pijn en verdriet. Heb empathie voor de persoon tegenover je en durf kritisch te zijn over wat je denkt. Of je nou zwart of wit bent: sta open voor het perspectief van een ander. Met het nummer ‘I am racist’ vertel ik dat ik, ondanks mijn zwarte vriend en moeder, alsnog racistische elementen in mij draag. Dat betekent niet per se dat ik kwade bedoelingen heb. Wat ik hiermee wil zeggen, is dat je het lef moet hebben om naar je eigen valkuilen te kijken. Ik liep ’s avonds laat bijvoorbeeld op straat. Eerst zag ik en witte man, daarna een zwarte. Bij de zwarte man werd ik waakzaam. Ik heb een zwarte moeder, zwarte ooms en tantes, een zwarte vriend en een half zwarte dochter. Hoe dan? Als je ervan uitgaat dat je racistisch bent, kan je ego je niet in de weg zitten door het te ontkennen. Pas dan kun je er iets aan doen.
Als je kunst maakt, creëer je vanuit je hart en ziel. Het is een moeilijk onderwerp, dus moet je er op een respectvolle manier mee omgaan. Het nummer I got thighs the size of Africa, gaat over trots en waardering. De zoektocht naar mijn geschiedenis heeft mij geleerd om mijn lichaam te omarmen. Het heeft me geleerd wie ik ben en dat ik trots mag zijn op hoe ik eruit zie.
Wat waren de reacties op Reaspora?
De eerste teaser van Reapsora kreeg ontzettend veel negatieve reacties. Als je mij niet kent, zie je misschien alleen een witte vrouw die een nummer maakt over zwarte cultuur. Er waren mensen die vonden dat ik profiteerde van hun cultuur. Anderen zeiden dat ik mezelf in het middelpunt plaatste van een debat dat niet van mij was. Het waren niet alleen maar vreemden die negatief reageerden. Ook bekenden die mijn verhaal wél kenden reageerden kwaad, vanuit het trauma dat zij ervaarden. Hierdoor werd ik mij nog meer bewust van mijn witte privilege, mijn Surinaamse roots. Mijn eerste impuls was om te stoppen met het project, maar uiteindelijk heb ik dat niet gedaan. De hele wereld kan over je heenlopen, maar dat betekent niet dat ze je nooit zullen begrijpen. Uiteindelijk heeft het me sterker gemaakt. Naar mijn idee is des te belangrijk dat ik met mijn witte privilege een rol speel in dit verhaal.
Met de muziek van Reaspora heb je een theatervoorstelling gemaakt, aangevuld met persoonlijke verhalen, dans en visuals. Met welk gevoel hoop je dat je publiek na de show naar buiten loopt?
Ik wil gewoon een hele vette show maken, waarmee ik het publiek vocaal wegblaas. Alle elementen moeten elkaar versterken: de verhalen, de bandleden, back-up vocalisten en vette visuals. Daarnaast hoop ik de bezoekers een klein beetje kennis bij te brengen over het koloniale verleden, maar vooral de empathie voor het feit dat er verschillende perspectieven zijn. Dat geldt voor alle kanten: zwart, wit, dat maakt niet uit. Het is belangrijk jezelf open te stellen. Ik krijg nog steeds ontzettend veel berichten van mensen die vertellen dat we ze echt aan het denken hebben gezet. Ook van de mensen die eerst negatief reageerden.
Je moeder heeft een belangrijke rol gespeeld in jouw zoektocht. Hoe reageerde zij op Reaspora?
Mijn moeder heeft me altijd heel erg gesteund in alles wat ik doe, maar ze vond het aan het begin heel erg moeilijk. Ze moest terug naar haar trauma. De laatste woorden van Reaspora zijn: ‘Ik hoop dat je ooit de dingen zegt die je eigenlijk nooit zeggen zou.’ Vroeger sprak mijn moeder zich nooit uit als er iets racistisch gebeurde, maar sinds Reapsora doet ze dat wel. Dat mijn moeder zich sterker voelt als zwarte vrouw is het grootste cadeau dat het me heeft kunnen geven.